نقش فرهنگ در توسعه آموزش

مجتمع فرهنگي آموزشي علامه طباطبايي، همان طور که از نامش پيداست در وهله ي اول يک مجموعه ي فرهنگي و سپس آموزشي است. مؤسسين این مجتمع همواره دغدغه ی مسائل فرهنگي را در اولويت برنامه هايشان داشته و دارند و از همين روي به تعميق و نهادينه کردن مباحث فرهنگي در مجموعه ی مدارس خود اهميت خاصي مي دهند. از جمله ی راهبرد هاي اساسي در برنامه هاي تشکيل، تحکيم و تعالي مجموعه ی مدارس علامه طباطبايي فرهنگ سازي و گفتمان سازي، بستر سازي و همسو سازي آموزش و توانمند سازي و تدوين کار بست هاي پژوهشي در راستاي رشد و تکامل شخصيت فردي و اجتماعي دانش آموزان مي باشد. مسئولين مجتمع علامه طباطبايي باور دارند که دانش آموزان ثروت اصلي هر جامعه را تشکيل مي دهند پس براي جلوگيري از تحليل اين قشر عظيم در جامعه بايد بيانديشيم و بر انديشه هايمان صيقل بزنيم تا از کاروان قافله ی تمدن و فرهنگ عقب نمانيم و با پاسخگويي به نياز هاي جامعه از اساس و بنيان فرهنگ، استقلال، مکتب و هويت خويش نيز دفاع کرده و آموزش را با فرهنگ و ارزش هاي مکتب درهم آميخته و از الگو هاي تغيير ناپذير اجتناب نمائيم و از طرفي با جذب و هضم متغير ها در خود بر توانمندي هايمان بيفزائيم تا انسان سازي، تعهد، پيمان و اصلاح معنا پيدا کرده و انساني جديد براي جامعه اي نوين فراهم آيد. در اين مسير معتقديم، آموزش و پرورش در شكلِ فراگير و رسمي آن حتي براي چند ساعت آموزش رسمي روزانه در مدرسه، توانايي آن را دارد تا در توسعه ي علمي و عقلاني افراد يك جامعه مؤثر باشد و با جامِه ي عمل پوشاندن به كاركرد هاي عمده ي خود مي تواند يكي از سهامداران اصلي تغيير و تحول فرهنگي و اجتماعي جامعه قلمداد شود.

***

توسعه ي انسان ها بيش از همه به آموزش و پرورش و تحولات برنامه اي، روشي و كاركردي آن در تربيت انسان هايي بالنده و خود شكوفا وابسته است. توسعه ي همه جانبه و پايدار جز با كمك مدارس كارآمد و تحول آفرين امكان پذير نيست، اما پرسش اينجا است كه مدرسه ي كارآمد و تحول آفرين چيست؟ چگونه مدارس مي توانند بر فرآيند پيچيده ي توسعه و به خصوص تسهيل توسعه ي فرهنگ تأثيرگذار و سهمي اساسي در تحول آن داشته باشند؟ براي رسيدن به پاسخي مبنايي مي بايد به مفهوم فرهنگ، توسعه ي فرهنگ، عناصر اصلي فرهنگ، اثر تعيين كننده ي آموزش و پرورش بر اعتلاي فرهنگ و شكوفا كردن استعداد هاي خلاق و نو آور توجه كرد. به كاركرد هاي آموزش و پرورش و در قلب آن برنامه هاي درسي، شاخص هـاي توسعه ي فـرهنگ و تحـول اساسـي در ديدگاه هـاي برنامه هـاي درسي«Curriculum Orientations» در راستاي تقويت جامعه ي توسعه يافته توجهي دوباره كرد. ملاك هايي چون ايجاد فرصت يادگيري و ايجاد انگيزه در دانش آموز به جاي كتابمداري و انتقال معلومات، تربيت عقلي و تفكر انتقادي، برانگيختن فهم و درك، تقويت ارتباط مؤثر اجتماعي و توسعه ي مشـاركت گرايي، تأكيد بر فرآيند يادگيري و خود راهبري «Self-Direction» دانش آموز به عنوان شاخص هاي راهنماي تحول در مدرسه و برنامه هاي درسي مدنظر باشند. براي تحقّق چنين معيار ها و شاخص هايي مي بايد به نقش مدرسه و برنامه هاي درسي، از يك طرف و مطالعات فرهنگي تربيتي از طرف ديگر نگاهي دوباره و عميق داشت. مجتمع علامه طباطبايي مدعي است که در راستاي تحقق بخشيدن به آرمان هاي فرهنگي، قدم هاي مؤثري برداشته و مدرسه را از حالت صِرفِ آموزشي خارج کرده و توجه به فرهنگ را در صدر نشانده است. براي اثبات اين ادعا کافي است که نگاهي کوتاه به کارنامه ي بلند بالاي فعاليت هاي فرهنگي مجتمع علامه طباطبايي انداخته شود تا به روشني صحت اين مدعّا را دريافت. توجه به برنامه هاي ملي، آئيني و مذهبي در مدارس، برپايي اردو هاي متعدد درون شهري و برون شهري در طول يک سال تحصيلي و نيز برپايي کارگاه هاي علمي فرهنگي، هنري و آموزشي تنها بخشي از فعاليت هاي فرهنگي اين مدارس است. در بخش آموزش و ترويج مباحث مذهبي، مدارس علامه طباطبايي، کلاس هاي متعددي برگزار مي کند که از آن جمله است، کلاس هاي معرفت شناسي و خدا شناسي، برپايي نماز جماعت، آموزش قرآن، خواندن هفتگي زيارت عاشورا، برپايي جشن اعياد اسلامي مانند: عيد غدير، مبعث و نيمه شعبان، مراسم خاص مربوط به ماه رمضان همراه با مناجات و افطاري، اقامه ي عزاداري هاي ماه محرم و صفر، برپايي جشنواره هاي غذايي به نفع مؤسسات خيريه مانند مؤسسه ی محک، برپايي با شکوه مراسم دهه ی فجر و هفته ي دفاع مقدس و نيز برپايي مراسم شب يلدا و عيد نوروز از جمله ی برنامه هاي فرهنگي است که در جهت تمعيق باور هاي ملي و مذهبي دانش آموزان شکل مي گيرد. در راستاي تجربه اندوزي و آشنايي دانش آموزان با جغرافيا و تاريخ سرزمينِ مادريشان و نيز احترام به سنت هاي فرهنگي و تمدني ايران زمين، در طول يک سال تحصيلي چندين بار به اردو هاي مفّرحِ درون شهري و برون شهري اعزام مي شوند. بازديد از شهر هاي تاريخي اصفهان، شيراز و مشهد مقدس و نيز بازديد از نمايشگاه ها و باغ موزه هاي تهران، اردو هاي يک روزه ي کوهنوردي، رفتن به سينما و بازديد از برج ميلاد تنها گوشه اي از برنامه هایي است که مسئولان مجتمع علامه طباطبايي براي دانش آموزان در نظر گرفته اند. افزون بر اين در تمامي مدارس علامه طباطبايي، کارگاه ها و دوره هاي آموزشي، فرهنگي و هنري متعددي برپا مي شود. کلاس هاي عکاسي، نقاشي، خطاطي، وبلاگ نويسي، خبرنگاري، روزنامه نگاري، تئاتر، نمايشنامه نويسي، کارگاه هاي آموزش معّرق کاري، يادگيري کمک هاي اوليه و... ده ها کلاس فرهنگي و هنري که در کنار آموزش موسيقي و فعاليت هاي جامع ورزشي، همه و همه در جهتِ توانمند سازي روحي و جسمي دانش آموزان در اين مجتمع با دقت و ظرافت و زير نظر مربيان و مدرسين مجرب انجام مي گيرد.

بهشت اُنس، محفل نوراني از پرتو کلام وحي

در باب اهميت آموزش قرآن همين بس که رسول گرامي ‌اسلام (ص) فرمودند: «بهترين شما كسانى هستند كه قرآن را آموخته و به ديگران تعليم مى‏دهند». از اين رو کتاب آسماني پيامبر(ص) دستورات اخلاقي بسياري دارد که عمل به آن‌ها موجبات آسايش و آرامش را در دنيا و آخرت براي بشر فراهم مي‌کند.قرآن کتاب انسان‌سازي و هدايت است و هيچ مکتبي بالاتر از قرآن نيست‌ و تلاوت کلام وحي کليد ارتباط با مبدأ و فهمش راه‌گشاي انسان به‌سوي معارف بزرگ عرفاني و معنوي است. اُنس با قرآن، معرفت اسلامي‌را در ذهن ما قوي‌تر و عميق‌تر مي‌کند‌. انس با قرآن، يعني قرآن را خواندن و در مفاهيم قرآني تدبر کردن و آن‌ها را فهميدن است. در واقع قرآن را بايد شناخت و شناختن آن بر هر انساني واجب است. امام صادق(ع) فرمودند: «هر جوان مؤمنى که در جوانى قرآن تلاوت کند، قرآن با گوشت و خونش مى‌آميزد و خداوند عزّوجلّ او را با فرشتگان بزرگوار و نيک قرار مى‌دهد و قرآن نگهبان او در روز قيامت، خواهد بود». قرآن کريم در‌برگيرنده‌ي هدايت و سعادت انسان در دنيا و آخرت و در تمام مراحل زندگي رهبر و راهنماي انسان به سوي کمال است. قرآن کريم مى‌فرمايد: «إِنَّ الَّذِينَ يَتْلُونَ کِتَابَ اللَّهِ وَأَقَامُوا الصَّلَاةَ وَأَنفَقُوا مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ سِرًّا وَعَلَانِيَةً يَرْجُونَ تِجَارَهً لَّن تَبُورَ» در حقيقت کسانى که کتاب خدا را مي‌خوانند و نماز برپا مي‌دارند و از آنچه بديشان روزى داده‏‌ايم نهان و آشکارا انفاق مي‌کنند، اميد به تجارتى بسته‏‌اند که هرگز زوال نمى‏‌پذيرد. (سوره فاطر آيه 29)

«استماع» گوش دادن با دقت است. اگر سخني براي انسان اهميت داشته باشد‌ با سکوت و دقت فراوان به آن گوش فرا مي‌دهد و کدام کلام است که بالاتر و مهم‌تر از کلام خالق هستي باشد. چنين استماعي است که شايد موجب شود اين انسان حقير و اين مخلوق ضعيف‌، مشمول رحمت پروردگار واقع شود و به آن صراط مستقيم راه پيدا کند.هنگامي‌که قرآن خوانده مي‌شود بايد خاضعانه در برابر آن نشست و در کمال سکوت و دقت به آن گوش فرا داد و در آن تدبر کرد، اما اين تنها مخصوص شنونده نيست، بلکه قاري و حافظ خود نيز بايد در هنگام تلاوت‌، آيات را استماع كرد و سعي در عمل به آن انوار هدايت کند.

 اهميت علم و آموزش به ويژه آموزش قرآن در اسلام روشن است اما آنچه مورد نظر ما در مجتمع علامه طباطبايي است اهميت آموزش قرآن در دوران کودکي و نوجواني است؛ دوراني که به گفته ي امام علي (ع) صفحه‌ي ذهن کودک مانند زمين خالي و آماده‌اي است که هر بذري در آن بکارند به بار خواهد نشست. تأثير علم آموختن در کودکي مانند نقشي است که بر روي سنگ کنده شود. نقشي که بر روي سنگ کنده شود زدوده نخواهد شد. علمي ‌که در کودکي آموخته شود از ياد نخواهد رفت. مجتمع علامه طباطبايي براساس اين سفارش و سنت اسلامي هرساله اقدام به برگزاري جشنواره‌ي قرآني باشکوهي به نام «بهشت اُنس» مي‌کند که به لحاظ کميت و کيفيت، در سطح مدارس کشور بي‌نظير است. در مراسم اختتاميه هر جشنواره به منظور تشويق دانش‌آموزان جوايز ارزنده‌اي به برگزيدگان از سوي هيئت داوران به رسم يادبود اهدا مي‌شود.

قرآن را بخوانيم، بدانيم و عمل کنيم تا قرآني بمانيم!

اين جمله تمام اميد و آرزوي ماست و وقتي در بين نوجواناني که اهل قرآنند گرد هم مي‌آييم و مشاممان به عطر دل‌انگيز قرآن معطر مي‌شود ياد اين جمله زيبا از امام ششم، امام جعفر صادق(ع) مي‌افتيم که فرمودند:مَن قَرَاَ القرآن و هُو شابّ مُومن اِختَلَطَ القرآن بِلَحمِهِ و دَمِهِ. هرگاه جواني قرآن بخواند در حالي‌که با ايمان است، قرآن با گوشت و خون او آميخته مي‌شود.

تلاش همه مسئولين مجتمع علامه حرکت در مسير حق و حقيقت، با بهره‌گيري از دستورات دين مبين اسلام و قرآن کريم است و قطعاً در اين مسير از هيچ تلاشي فروگذار نخواهند كرد، چرا که آينده‌اي را که قرآن براي ما از زندگي بشر ترسيم مي‌کند، آينده‌اي است ازآنِ انسان‌هاي پاک و اهل حقيقت، انسان‌هايي که عامل به دستورات قرآن کريم هستند و ميزان و معيار اخلاق و رفتار خود را قرآن و عاملان حقيقي قرآن- اهل بيت پيامبر(ص)- مي‌دانند.

ستاد قرآن مجتمع علامه طباطبايي با لطف و عنايت حضرت حق و با کمک و ياري مسئولين، همکاران، اولياي ارجمند و دانش‌آموزان گرامي ‌با همه توان خود در اين مسير حرکت خواهد كرد. ان‌شاء‌الله!